Pesten*

Bron: https://www.fnv.nl/werk-inkomen/veilig-gezond-werken/pesten-intimidatie-discriminatie#/

Pesten herken je aan:

  • herhaaldelijk en systematische pesterijen;
  • steeds gericht op hetzelfde slachtoffer;
  • de reactie van het slachtoffer wanneer die zich maar met moeite kan verdedigen.

Pesten uit zich in verschillende vormen die allemaal heel pijnlijk kunnen zijn voor het slachtoffer. Dat komt doordat het slachtoffer vaak alleen staat. De pester is zich soms niet bewust van zijn negatieve gedrag. In veel gevallen reageert de groep nauwelijks op dit negatieve gedrag. Dit wordt veroorzaakt door de angst om het volgende slachtoffer te worden van nieuw pestgedrag.

Risico’s

Pesten kan in elke organisatie voorkomen en iedereen kan het slachtoffer worden. Het risico van pesten kan worden verminderd door:

  • Veel collegiaal contact
  • Acceptabele werkdruk
  • Goede interne communicatie
  • Het geven van positieve feedback
  • Beroep op zelfstandig denken doen
  • Individuele prestaties waarderen
  • Verschillen tussen groepen positief belichten
  • Open cultuur promoten

De gevolgen voor het slachtoffer zijn psychisch, sociaal en lichamelijk. Al na 6 weken kunnen lichamelijke klachten merkbaar zijn. Op de afdeling of in de organisatie merk je de gevolgen aan de sfeer, de productiviteit en financieel.

De organisatie moet pesten voorkomen en maatregelen nemen zoals afgesproken in de Arbowetgeving. De werkgever is hiervoor verantwoordelijk (zie artikel 3 Arbowet) voor:

  • de aanwezigheid van een gedragscode;
  • de mate van voorlichting aan medewerkers;
  • bekendheid met de procedure voor melding en registratie van incidenten;
  • rechtsbescherming door opvang, begeleiding en nazorg voor slachtoffers;
  • aantoonbaar regelmatige evaluatie van de uitvoering van het anti-pestbeleid.

Wat is pesten?

Pesten is vernederend, vijandig of intimiderend gedrag naar dezelfde persoon of groep. Als slachtoffer kun je je niet goed verweren en de pesters hebben vaak meer macht dan het slachtoffer. Het gedrag herhaalt zich en houdt langere tijd aan. Het pesten kan verschillende vormen aannemen, bijvoorbeeld: verbaal (gesproken of geschreven), non-verbaal (gezichtsuitdrukkingen en gebaren) of fysiek (direct lichamelijk contact).

Direct en indirect pesten

Is er sprake van pesten?

Weet je niet zeker of je te maken hebt met pesten? Volg dan onderstaande checklist:

  • Is de gepeste doelwit van anderen?
  • Wordt de gepeste systematisch geïntimideerd, aangevallen, sociaal geïsoleerd of is er sprake van ander negatief bejegenend gedrag?
  • Wordt de gepeste persoon in een minderwaardige positie gedrukt?
  • Komt het pestgedrag herhaaldelijk voor?
  • Is het effect voor de gepeste kwetsend of tast het zijn of haar waardigheid aan?

Als je deze vragen me ‘ja’ beantwoordt is er sprake van pesten.

Wil je weten wat je kunt doen als je ziet dat iemand gepest wordt? Of wat je kunt doen als iemand jou pest? Download dan ons stappenplan voor grensoverschrijdend gedrag.

Wat is intimidatie?

Intimidatie is een vorm van manipulatie. Iemand kan een ander de angst aan jagen door te dreigen met negatieve gevolgen, zoals bijvoorbeeld ontslag. Er zijn drie verschillende soorten intimidatie:

  • Fysieke intimidatie zoals dreigen naderen, vandalisme, (licht) geweld en dreigend gebaren;
  • Verbale intimidatie zoals een dreigend telefoontje, of gesprek in persoon;
  • Schriftelijke intimidatie, zoals per brief of per e-mail.

Wil je weten wat je kunt doen als je ziet dat iemand geïntimideerd wordt? Of wat je kunt doen als iemand jou intimideerd? Download dan ons stappenplan voor grensoverschrijdend gedrag.

Wat is discriminatie?

Bij discriminatie wordt er onderscheid gemaakt tussen mensen. Je wordt anders behandeld dan je collega, bijvoorbeeld door je godsdienst, ras, geslacht, nationaliteit, handicap, geaardheid of leeftijd.

Onderscheid maken tussen mensen is niet altijd discriminatie. Als iemand zonder rijbewijs solliciteert naar een baan als vrachtwagenchauffeur en een afwijzing krijgt, is dat geen discriminatie. Dat is het wel als deze persoon niet wordt aangenomen, omdat hij of zij bijvoorbeeld moslim is of een vrouw.

Het is soms lastig te beoordelen of iets discriminatie is of niet. Iedereen beoordeelt situaties en opmerkingen verschillend. De een vindt een bepaalde opmerking een grap, terwijl het een ander kwetst. Discriminatie gebeurt niet altijd expres. Het kan gebeuren dat je iets doet of zegt dat de ander kwetst, terwijl je dat niet zo bedoelt en zelfs niet door hebt. Iedereen heeft bepaalde beelden bij specifieke groepen, deze stereotypes zijn meestal niet gebaseerd op feiten. Er is sprake van discriminatie wanneer je een bepaald stereotypische gedachte hebt en deze uitspreekt of wanneer je gedrag vertoond gebaseerd op deze stereotypische gedachtes.

Wil je weten wat je kunt doen als je ziet dat iemand gediscrimineerd wordt? Of wat je kunt doen als iemand jou discrimineerd? Download dan ons stappenplan voor grensoverschrijdend gedrag. Kun je hulp of advies gebruiken? Bel met het Arbo-Adviespunt.

Praktijktips

  • Algemene tips
    • Neem de integriteitscode/ gedragscode als basis
    • Zorg dat de organisatie formuleert wat wel/ niet getolereerd wordt
    • Bespreek met team/ leidinggevende
    • Ga naar de vertrouwenspersoon
    • Klacht indienen, klachtencommissie
    • Hou het klein, laat het niet escaleren
    • Vraag ondersteuning, collegiaal opvangteam
    • Doe melding
  • Vang signalen op 
    Zorg dat je weet wat de signalen zijn. Hang zichtbaar een poster op met de signalen zodat iedereen geïnformeerd is.
  • Spreek je uitZeg gewoon wat je bedoelt. En zeg wat het met je doet. En verder:
    • Blijf kalm;
    • Kies zelf het juiste moment;
    • Vraag hulp als het niet lukt.
  • Leer feedback te ontvangen Ga serieus in op opmerkingen die door je collega’s en/of je leidinggevende gemaakt worden over ‘die ene collega’.
    • Luister naar wat de ander vertelt;
    • Vraag door als iets niet duidelijk is;
    • Schiet niet in de verdediging;
    • Verwerk de feedback (doe er (n)iets mee).
  • Spreek elkaar aan op negatief gedragLeer hoe je elkaar aanspreekt. Wanneer doe je dat en wanneer juist niet? Bespreek ook wat het moeilijk maakt om iemand op gedrag aan te spreken en waarom het niet altijd lukt. In dit soort overleggen wordt geleerd om kwetsbaarheid te tonen.
  • Werk aan werkplezierBespreek in het team wat energie geeft en wat energie kost. Voor een prettige werkomgeving heb je elkaar nodig. Als het werkplezier groeit, wordt de kans op pesten klein. Klik hier voor meer informatie.
  • Ga naar de vertrouwenspersoon  Deze persoon kan er zijn voor degene die gepest wordt, maar ook voor de collega die het wel ziet maar niet weet wat te doen. Een vertrouwenspersoon heeft geheimhoudingsplicht, tenzij er sprake is van een ernstig vergrijp/delict.
  • Leg een dossier aanPesten is niet gemakkelijk te bewijzen, vooral omdat het vaker moet voorkomen. Houd daarom een dossier bij van wat er gebeurt.

Beleidstips

  • Maak een Sociaal akkoord voor een positieve teamcultuurStel de teams verantwoordelijk om te bepalen welk gedrag zij WEL en welk gedrag zij NIET accepteren. In de organisatie dient dit top down te gebeuren.
  • Beloon goed gedragWees duidelijk over gedragsregels. Zorg voor zichtbare informatie over ‘hoe je je dient te gedragen’. Geef de regels mee aan een nieuwe collega. Wees innovatief in het belonen van goed gedrag als bijvoorbeeld een team hun eigen Sociaal akkoord zichtbaar naleeft.
  • Neem de klachten serieusGa achter het slachtoffer staan en maak een actieplan. Zorg ervoor dat het slachtoffer zich veilig voelt door openlijk te communiceren en te handhaven op het pestgedrag.
  • Werk samenBetrek de OR, P&O/HRM en andere leidinggevenden bij het actieplan. Op deze manier ben je een voorbeeld voor anderen. Leg vast hoe dit actieplan wordt vormgegeven en wat dient te worden vastgelegd in een dossier.
  • De OR kan ook wat doenDe OR is proactief in het adviseren bij arbobeleid en regelingen en doet zelfstandig onderzoek. Vraag de OR om advies met betrekking tot PSA. Voor de OR bestaat een specifieke training Pesten op de Werkvloer.
  • Maak aanspreken bespreekbaarMaak gedrag bespreekbaar in de overleggen. Geef aan dat een open cultuur gewenst is. Leidinggevenden hebben hierin een sturende rol. Voor het team kunnen handvatten en oefeningen beschikbaar worden gesteld. De nadruk ligt hierbij op positief gedrag.
  • Stel een klachtencommissie samenVorm een klachtencommissie met onpartijdige personen zodat medewerkers een klacht kunnen indienen als het probleem niet op de werkvloer kan worden opgelost. De klachtencommissie kan naar aanleiding van de klachten de organisatie adviseren.
  • Coach, train en begeleid leidinggevendenNeem in het beleid apart ruimte in voor het opleiden, coachen en begeleiden van leidinggevenden. Uit onderzoek blijkt dat in 50% van de pestsituaties een leidinggevende is betrokken.
  • Inventariseer jaarlijks de risico’sZorg voor een jaarlijks terugkerende RI&E en onderneem naar aanleiding van de uitslag ook daadwerkelijk stappen. De erkende RIE’s in de verpleging, verzorging en thuiszorg vind je onder Arbo in je organisatie.